در سال ۱۳۸۹ قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات در آبان‌ماه به تصویب مجلس محترم شورای اسلام رسید و پس از انتشار در روزنامه رسمی نسبت به تمامی مراجع موجود لازم اجرا گشت اما با اینکه نزدیک به ۱۲ سال از تصویب این قانون می‌گذرد و بسیاری از قوانین ثانویه در تقویت و استدام این قانون مصوب گشت از جمله قانون جهش تولید دانش بنیان در سال ۱۴۰۱ ولی متاسفانه هنوز مسائل و سوالات کلیدی ای در این حوزه مغفول و بی جواب مانده است.
همانطور که میدانید یکی از سوالات مطروحه در این حوزه عدم ادراک درست نسبت به چیستی و چرایی ماهیت حقوقی شرکت های دانش بنیان است بطور کلی و دقیق می‌توان اینگونه اظهار کرد وجه تسمیه دانش بنیان به شرکت در عبارت شرکت دانش بنیان بر گرفته از ماهیت حقوقی این شرکت ها نیست بلکه بخاطر وصف عملکرد اینگونه موسسات و شرکت ها است، که دانش و علم را مبانی تولید ثروت و موتور پیشران اقتصاد قرار داده اند .
به طور کلی ما تعریف دقیقی از شرکت های دانش بنیان نداریم دلیل این امر هم چیزی جزء نگاه قانونگذار ما در ارائه تعریف نیست همانطور که میدانید؛ما در قانون تجارت خود شرکت های ۷ گانه‌ای را را برای تجار و افرادی که مایل به تشکیل و ایجاد شرکت ها هستند تعریف میکنیم ولی مقنن ما برای اینکه بتواند یک ماهیت مستقل حقوقی به نام شرکت دانش بنیان تعریف کند سعی کرده با بیان تعریفی میانه و بینابینی در ماده یک قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات هم از نه از ادبیات حقوقی خارج شود و هم نه از گفتمان علمی و دانش بنیان در این رابطه ماده ۱ این قانون اشعار میدارد :شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می شود.
بنابرین با عنایت و اهتمام به تعریف موجود در ماده ۱ قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات شرکت های دانش بنیان شرکت هایی هستند که مطابق قانون تجارت در دسته بندی هفت گانه این شرکت ها ملحوظ خواهند شد یعنی در بستر شرکت های سهامی عام ،سهامی خاص ،تضامنی،نسبی،با مسئولیت محدود،مختلط سهامی ،مختلط غیر سهامی و تعاونی تشکیل خواهند شد و در این بستر به فعالیت های دانش بنیان و علمی خودشان که به تولید ثروت منجر خواهد شد می‌پردازند.
در پایان باید اینگونه نتیجه مطالب بیان شده را ارائه کنیم که شرکت های دانش بنیان در ساختار مطابق با شرکت های مصرح در قانون تجارت شکل می‌گردند هر چند بنا بر اظهار نظرات کارشناسان این رشته اگر شرکت های دانش بنیان در بستر شرکت های با مسئولیت محدود و تعاونی و یا سهامی باشند راحت تر می‌توانند به فعالیت های خودشان بپردازند اما آنچه که از این مطالب برداشت می‌شود این است که دانش بنیان بودن وصف این شرکت هاست و مقنن ما به فرایند ساختاری و نظری شرکت ها کاری نداشته بلکه به عملکرد و عمق فعالیت این شرکت نظر دارد.
به قلم:امیر محمد رضایی زارعی
